“Atık ithalatının çevresel etkileri önemlidir”

 CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, Türkiye’nin plastik atık ithalatına ilişkin soruları Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum’a yöneltti. Gürer, Çin’in 2018 yılında plastik atık ithalatını yasaklamasının ardından Türkiye’nin bu atıkların en büyük alıcılarından biri haline gelmesini sorguladı.

GÜRER, İTHAL EDİLEN PLASTİK ATIKLARA DİKKAT ÇEKTİ

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer’in soru önergesinde, ithal edilen plastik atıkların geri dönüşüm süreçlerinin uluslararası standartlara uygunluğu, geri dönüşüm oranlarının ve bu süreçlerde ortaya çıkan atık miktarlarının nasıl izlendiği gibi konulara dikkat çekildi. Önerge, aynı zamanda Türkiye’ye gelen atıkların depolama ve işleme süreçlerinde denetimlerin yeterince etkili olup olmadığını, kaçak depolama veya düzensiz bertaraf edilen atıklarla ilgili tespit edilen ihlalleri de gündeme taşıdı.

Gürer, Türkiye’nin atık ithalatını sınırlandırmak ya da tamamen durdurmak için Avrupa Birliği ile herhangi bir görüşme ya da anlaşma yapılıp yapılmadığını sorgularken, bu konuda bir politika değişikliği planlanıp planlanmadığını da öğrenmek istedi. Ayrıca, Türkiye’nin kendi plastik atıklarını yönetimde yaşadığı zorluklara rağmen ek ithalatın çevresel sürdürülebilirlik üzerindeki etkilerini ele alarak, atık ithalatının çevresel etkilerini azaltmaya yönelik hangi adımların atıldığını mercek altına aldı.

BAKANLIĞIN ATIK İTHALATI KONUSUNDAKİ ÇALIŞMALARI VE YAPTIRIMLARI

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, “Çevre Kanunu gereğince ekonomik değere haiz bazı tehlikesiz atıkların ithalatına izin verilmekte olup, tehlikeli atıkların, geri kazanımı mümkün olmayan atıkların ve çöplerin ithalatı ile bertaraf amaçlı atıkların ithalatı yasaktır.” İfadelerini kullandı.

Bakan Kurum’un açıklamasına göre, ülkemizde tehlikesiz atık ithalat işlemlerinin Ticaret Bakanlığı tarafından her yıl yayımlanan “Çevrenin Korunması Yönünden Kontrol Altında Tutulan Atıkların ithalat Denetimi Tebliği” ve Bakanlık tarafından düzenlenen “Atık İthalatı Uygulama Genelgesi” kapsamında gerçekleştirildiğini, mezkûr mevzuat kapsamında atık plastik haricinde geri dönüştürülmek üzere metal hurda, atık kâğıt, atık cam, tekstil atıkları vb. gibi atık çeşitleri de ithal edilip ekonomik değere haiz ürünler elde edildiğini belirtti.

UYGUNLUK DENETİMİ YAPILIYOR

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, “Türkiye gümrük bölgesine girecek atıkların ithalatı sınır gümrük idaresinin bulunduğu Çevre, Şehircilik ve îklim Değişikliği İl Müdürlüklerinden uygunluk belgesi alınması koşuluyla, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığından Geçici Faaliyet Belgesi veya Çevre İzin ve Lisans Belgesi alan geri kazanım tesislerine sahip sanayiciler tarafından yapılmaktadır.” dedi.

Bakan Kurum, ithalatı yapılmak istenen atıkların gümrük işlemleri başlamadan önce, sınır  gümrüğünden bulunan Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüklerimizin uzman personellerince atığın uygunluk denetimi yapıldığını belirtti. Uygun bulunmayan atıkların ithalatına izin verilmeyerek mahrece iade işlemleri başlatıldığını da belirten Kurum, “Aynı zamanda Bakanlığımız ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüklerimizin rutin denetimleri ile geri dönüşüm tesisleri denetlenmektedir. Söz konusu tehlikesiz atıkların ithalatı, 20 İldeki Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğümüzce fiziki denetimler ve belge kontrolü yapılmak suretiyle radyasyon panellerinin olduğu 31 adet ihtisas (sınır) gümrüğünde gerçekleştirilebilmektedir.” İfadelerini kullandı.

 MOBİL ATIK TAŞIMA SİSTEMİYLE TAKİP EDİLİYOR

Atık ithalatının yurtiçi toplama faaliyetlerini olumsuz yönde etkilememesi amacıyla 2020 yılı itibariyle atık ithalatında kota uygulamasına geçildiğini belirten Bakan Murat Kurum, “Atık geri kazanım tesislerinin kapasiteleri üzerinden verilen ithalat izin kotası kapsamında, tesislerin üretim kapasitelerinin en fazla %50’si kadar atık ithalatı yapmalarına izin verilmektedir.”dedi.

Aynı zamanda yapılan mevzuat düzenlemeleri ile 2021 yılı başında karışık türde plastiklerin ithalatı yasaklandığını da belirten Bakan Kurum, “Bununla birlikte; plastik atık gruplarının ithalatım yapacak tesislere ek kriterler getirilmiş olup, plastik atık ithalatı yapan geri kazanım tesislerine çevre kirliliğinin önlenmesi amacıyla mali teminat zorunluluğu, ilave belgelendirme kriterleri ve tesis kriterleri getirilmiş, ithal edilecek atıkların gümrükten tesise varıncaya kadarki süreç mobil atık taşıma sistemi (MoTAT) ile takip edilmeye başlanmıştır. Ayrıca, ithal edilecek plastik atıklardaki kontaminasyon % 1 ile sınırlandırılmıştır.”ifadelerini kullandı.

SÜREKLİ DENETİM SAĞLANIYOR

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, CHP’li Ömer Fethi Gürer’in önergesine verdiği yanıtta, “Plastik atık ithalatı geri dönüşüm amaçlı yapılmakta olup, yakma ve bertaraf amaçlı plastik atık ithalatı yasaktır. Geri dönüşüm tesislerinin proses verimleri bakiye atık yönetim planları ve gerçekleşme raporları ile takip edilmektedir. Geri dönüşüm prosesinden çıkan bakiye atıklar geri kazanım amaçlı başka bir geri dönüşüm tesisine veya bertaraf için lisanslı tesislere gönderilmektedir. Sadece ithal edilen atıklar değil iç piyasada toplanan atıkların da doğaya terk edilmesi ve çevreye zarar verecek şekilde yakılması yasaktır.

Ülkemizde faaliyet gösteren geri dönüşüm tesislerini Bakanlığımız çevre izinleri portalı olan Entegre Çevre Bilgi Sisteminde yer alan Çevre İzin ve Lisans (e-izin) sitemindeki sorgulama yapılabilmektedir.

2872 sayılı Çevre Kanunu ve bu Kanuna istinaden çıkarılan mer'i mevzuat hükümleri uyarınca, gerek geri kazanımın yapılması amacıyla verilen ithalat izni kapsamında ülkeye girişine izin verilen atıkların gerekse de ülke içindeki diğer atıkların toplanması, taşınması ve geri kazanımı ile prosesin kaçınılmaz sonucu olarak ortaya çıkan bakiye atıkların işlenmesine kadar olan tüm atık yönetimine ilişkin süreçte; söz konusu atık işleme tesisleri, atıkların Türkiye gümrük bölgesine gireceği ihtisas (sınır) gümrük kontrol noktalarında incelemeler başta olmak üzere Bakanlığımız ve 81 il Müdürlüğümüzde görevli denetim elemanları tarafından ani, şikâyet veya planlı denetim programları kapsamında sürekli denetlenmekte ve izlenmektedir.

Yapılan kontrol ve incelemeler neticesinde; ithalatı uygun bulunmayan atıklara onay verilmemekte olup kota aşımı yaptığı, mevzuata aykırı bir şekilde geri kazanım faaliyeti gerçekleştirdiği veya uygunsuz olarak atık döktüğü tespit edilen tüm gerçek veya tüzel kişiliği haiz tesislere ve şahıslara Çevre Kanununun ilgili maddeleri gereğince idari yaptırımlar uygulanmakta, Geçici Faaliyet Belgesi / Çevre İzin ve Lisans Belgesi ve bu belgeye esas olarak ithalat yapmasına izin verilen Atık İthalatçısı Kayıt Belgesi iptali yapılarak faaliyetten men kararı verilmekte ve ithalata uygun olmadığı tespit edilen atıklara ilişkin "Mahrece İade Kararı" alınarak ilgili ülkeye geri gönderilmesi sağlanmaktadır.” dedi.

913 MİLYON TL CEZA KESİLDİ

Çevreyi kirlettiği tespit edilen işletmeler/kişiler hakkında Türk Ceza Kanununun ilgili hükümleri uyarınca Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulduğunu belirten Bakan Kurum, “Ayrıca 2872 sayılı Çevre Kanununun 3üncü maddesinin (g) bendinde yer alan ‘Kirleten Öder' prensibi çerçevesinde, kirliliğe sebebiyet verenler tarafından atıkların kaldırılarak Bakanlığımızca lisanslandırılmış tesislerde mevzuata uygun olarak işlenmesi ve atık dökülen bölgenin temizlettirilerek doğal haline getirilmesi sağlanmaktadır .Bu kapsamda 01.01.2021 tarihinden günümüze dek Türkiye genelinde "Atık Bertaraf ve Geri Dönüşüm Tesisleri"ne yönelik 29.126 denetim yapılmış, 1.898 adet idari yaptırımda 913.294.128,02 TL para cezası uygulanmış ve 227 tesiste durdurma işlemi yapılmıştır.” dedi.

ÇEVRE YAŞAMDIR

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, dünyanın farklı nedenlerle sürekli kirletildiğine ve yaşam alanlarının daraltıldığına işaret ederek, ithal atıkların sıkı denetiminin sağlanması gerektiğini belirtti.
Gürer, “Bakan ‘Kirleten öder’ diyor. Önemli olan, kirletilmeden önlemek. Çünkü kirlendikten sonra zarar ödese ne olur, ödemese ne olur? Suyun, havanın, çevrenin kirletilmesiyle yaşamın geleceği yok ediliyor; bunu unutmamamız lazım. Dünya bugünden ibaret değil; gelecek nesillerin yaşam hakkını çalan uygulamalardan uzak durmalıyız. Meralar ve tarım alanları her geçen gün yok ediliyor, çevresel atıklarla doğa kirletiliyor. Farklı ülkelerden ithal edilen atıkların işlenerek ekonomik bir değer bulması mümkün olsa da bu atıkların farklı zararlarının varlığı göz ardı edilmemelidir. Bu konuda kurallara uymayıp ceza alanların varlığı dahi sorunun farklı bir boyutudur. Atıkların bazıları yıllarca yok olmayıp yarattığı kirlilik dönüşümle olumlu kılınsa da bu anlamda titiz ve denetlenebilir bir takibin sürekliliği önemlidir.” dedi. ( BÜLTEN )