Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) nasıl bulaşır? Maymun Çiçeği Virüsü insandan insana bulaşır mı, ölümcül mü?

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Maymun Çiçeği salgını nedeniyle küresel acil durum ilan etti. Maymun Çiçeği Virüsü belirtileri, bulaşma yolları, tedavisi ve Türkiye’de görülüp görülmediği merak konusu oldu.
Maymun Çiçeği Virüsü (Mpox) Genel Bakış
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox veya Mpox) bir virüse bağlı enfeksiyondan kaynaklanan bir hastalıktır. Bu virüs, çiçek hastalığı ile aynı aileden gelir. Maymun Çiçeği salgını dünyada dikkatle takip edilmektedir. Peki, Maymun Çiçeği Virüsü nasıl bulaşır? Bu soruya cevap vermeden önce hastalığa genel bir bakış atalım.

Maymun Çiçeği Virüsü Nedir?
Mpox (Maymun Çiçeği), Orthopoxvirus cinsinin bir türü olan maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bir viral hastalıktır. Vücutta ağrılı bir döküntüye sebep olur, lenf düğümleri ve ateşle kendisini gösterebilir. Mpox, hayvanlar ve insanlar arasında yayılabileceği anlamına gelen zoonotik bir hastalıktır. Orta ve Batı Afrika'nın bazı bölgelerinde endemiktir. Maymun Çiçeği Virüsü, bu bölgelerde yaşayan küçük kemirgenlerde, maymunlarda ve diğer memelilerde bulunmuştur. Bu nedenle Maymun Çiçeği ismi verilmiştir.

Maymun Çiçeği Virüsü Tarihçesi
Maymun Çiçeği Virüsü ilk olarak Afrika’da değil bir kuzey ikliminde keşfedildi. Danimarka’da araştırma amaçlı tutulan maymunlarda tespit edilen bu virüs insanlarda ilk olarak 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görüldü.

Maymun Çiçeği Virüsü Türleri
Maymun Çiçeği Virüsü Klad I ve Klad II olmak üzere iki türü vardır. Peki bunlar ne anlama geliyor? Klad I daha ciddi hastalıklara ve ölüme neden olur. Afrika’da yaşanan bazı salgınlarda hastaların yüzde 10’unda ölüm meydana gelmiştir. Klad I türü Maymun Çiçeği Virüsü  genellikle Orta Afrika’da görülür.

Batı Afrika’ya özgü olan Klad II türü ise Afrika’da başlayan küresel salgına neden olmuştur. Klad II türündeki enfeksiyonlar daha az şiddetlidir.

Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşır?
Maymun Çiçeği Virüsü insandan insana bulaşabilir. Mpox enfekte kişilerle temas yoluyla yayılabilir. Ayrıca enfekte hayvanlarla doğrudan temas ve kirlenmiş malzemelerle doğrudan temasla yayılması söz konusu olabilir.

Dokunma, öpüşme ve cinsel yollarla da bulaşabilen Maymun Çiçeği Virüsü doğmamış çocukları da etkileyebilir. Hamileler virüsü doğmamış bebeklerine geçirebilirler.

Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Yayılır?
Maymun Çiçeği ya da Mpox hastalığında bulaşıcılık, ağız veya genital bölge gibi cilt bölgeleri veya diğer lezyonlarla doğrudan temas yoluyla gerçekleşebilir. Enfekte bir kişi; konuşurken, nefes alırken bu virüsü bulaştırabilir. Ten tene temasla da bulaşıcılık ortaya çıkabilir. Virüs daha sonra vücuda kırık deri, mukozal yüzeyler (örneğin oral, faringeal, oküler, genital, anorektal) veya solunum yoluyla girer. Birden fazla cinsel partneri olan kişiler daha fazla risk altındadır.

Maymun çiçeği (Mpox) hastalığında birden fazla cinsel partneri olan kişiler daha fazla risk altındadır. 
Maymun Çiçeği Virüsü Belirtileri
Afrika Maymun Çiçeği Virüsü belirtileri görülmeden önce cevaplanması gereken ilk soru, Maymun Çiçeği belirtileri kaç günde çıkar sorusudur. Genellikle bir hafta içinde başlayan semptomlara neden olur. Maruziyet derecesine göre belirti gösterme süresi 21 güne kadar uzayabilir.  Semptomlar genellikle 2-4 hafta arasında sürer. Bağışıklık sistemi zayıf kişilerde ise bu süre uzayabilir.

Maymun Çiçeği belirtileri ise şunlardır:

Ateş
Titreme
Şişmiş lenf düğümleri
Yorgunluk
Kas ağrıları ve sırt ağrısı
Baş ağrısı
Boğaz ağrısı
Burun tıkanıklığı
Öksürük
Mpox semptomları kendisini grip benzeri gösteriyorsa muhtemelen 1-4 gün arasında döküntüler ortaya çıkar. Maymun Çiçeği Virüsü’ne sahip olan kişilerde genellikle ellerde, ayaklarda, göğüste, yüzde, ağızda veya penis, testisler, labia ve vajina ve anüs gibi genital bölgelerin yakınında bulunabilen bir döküntü meydana gelir.

Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Anlaşılır?
Kuluçka süresi 3-17 gün olan bu hastalıkta, kuluçka süresi boyunca herhangi bir belirti görülmez ve kişi kendini iyi hissedebilir. Meydana gelen döküntüler sivilce ve kabarcık gibi görülebilir. Bu döküntüler ağrılı veya kaşıntılı olabilir. Vücudun birçok yerinde görülebilir. Döküntüler iyileşmeden önce kabuklaşma da dahil olmak üzere pek çok aşamalardan geçecektir.

Tipik olarak ilk önce ateş, kas ağrıları ve boğaz ağrısı görülür. Mpox döküntüsü yüzde başlar ve vücuda yayılır, avuç içlerine ve ayak tabanlarına kadar uzanır ve 2-4 hafta boyunca aşamalar halinde gelişir. Kabuklanmadan önce merkeze doğru çöker. Daha sonra kabuklar düşer.

Mpox'lu kişi, semptomlar başladığı andan itibaren döküntü tamamen iyileşene ve yeni bir deri tabakası oluşana kadar hastalığı başkalarına bulaştırabilir. Bu virüsün yayıldığı bölgelerde, yeni veya açıklamayan döküntüleri olan kişilerin bir sağlık kuruluşuna başvurması tavsiye edilmektedir.

Maymun Çiçeği Virüsü Eşyalardan Bulaşır Mı?
Maymun Çiçeği Virüsü, mpox'lu birinin kullanımından sonra dezenfekte edilmemiş nesneler, kumaşlar ve yüzeylerle temas yoluyla herkese yayılabilir. Giysiler, yatak takımları, havlular ve tüm diğer kişisel eşyalar buna dahildir.

Maymun Çiçeği Virüsü Testi Var Mı?
Maymun Çiçeği Virüsü ile uyumlu döküntüleriniz varsa test yaptırılması önerilir. Mpox hastası birisiyle temasa geçtiyseniz, test yaptırmadan önce bir sağlık kuruluşuna danışmanız gerekebilir.

Maymun Çiçeği Virüsü Testi Nerede Yaptırılır?
Sadece bir sağlık hizmeti sağlayıcısı Maymun Çiçeği Virüsü testi isteyebilir. Hastadan alınan bir örnek test için laboratuvara gönderilir. Test edilecek örnek döküntülerden alınır. Birden fazla lezyondan çubuk örneği ile alınabilir. Bu sürüntü alma işlemi rahatsız edici olabilir ancak hastalığın tespiti için gereklidir. Sonuçlar genellikle birkaç gün içerisinde belli olur.

Maymun çiçeği virüsü testi sağlık kuruluşlarında yaptırılabilir. 
Maymun Çiçeği Virüsü Tedavisi Var Mı?
Maymun Çiçeği Virüsü tedavisi, semptomları azaltmaya yöneliktir ve bu virüse özel bir tedavi yoktur. Döküntüyü azaltmak, ağrıları hafifletmek ve komplikasyonları önlemek hedeflenir.

Maymun Çiçeği Virüsü Aşısı Var Mı?
Mpox'a neden olan virüs, çiçek hastalığına neden olan virüsle ilişkilidir. Geliştirilen JYNNEOS aşısı, maymun çiçeği ve çiçek hastalığına karşı koruma sağlamak için geliştirilen 2 dozluk bir aşıdır. İkinci doz, ilk dozdan 4 hafta sonra uygulanır. Maymun Çiçeği Virüsü olan biriyle temaslıysanız bu aşıyı yaptırmanız önerilir.

Maymun Çiçeği Virüsü Aşısı Yan Etkileri
Görülen en yaygın yan etkiler aşının yapıldığı yerde ağrı, kızarıklık ve kaşıntıdır. Ayrıca ateş, baş ağrısı, yorgunluk, mide bulantısı, titreme ve kas ağrıları da yaşanabilir. Bazı kişilerde aşılama yapılan bölgede cilt rengi değişimi söz konusu olabilir.

Maymun Çiçeği Virüsü Kaptım Ne Yapmalıyım?
Maymun Çiçeği Virüsü kapmış bir kişi, başkalarına bulaşmayı önlemek için bazı önlemler almalıdır.

Mümkünse kendi evinizde ve odanızda kalın
Yaralara dokunmadan önce ellerinizi sabun, su ve el dezenfektanı ile sık sık yıkayın. 
Döküntüler iyileşene kadar başka insanların yanında maske takın ve lezyonları örtün. 
Başka biriyle aynı odada değilseniz cildinizi açık ve kuru tutun. 
Ortak alanlardaki eşyalara dokunmaktan kaçının. 
Ağızdaki yaralar için tuzlu su gargaraları kullanın. 
Vücuttaki yaralar için oturma banyosu yapın, ılık su tercih edin. 
Maymun Çiçeği Virüsü Türkiye’de Var Mı?
Türkiye’de 2022 yılında bir kişide maymun çiçeği virüsü hastalığı tespit edildiği duyurulmuştu. Türkiye’de geçmişte tespit edilse de bu hastalar izole edilmiş ve iyileşmeleri sağlanmıştı. 2024 yılı itibarıyla herhangi bir mpox vakası tespit edilmedi.

Maymun Çiçeği Görüntüsü Nasıldır?
Maymun Çiçeği virüsü görüntüsü ve oluşan lezyonların nasıl olduğuna dair örnekler aşağıda yer almaktadır.

Virüs başlangıçta sadece hayvandan insana bulaşıyordu, artık insandan insana bulaşabiliyor.
Mpox kendini ateş, halsizlik, yorgunluk, baş ağrısı ve kızarıklık semptomları ile belli ediyor.
Ateşin ortaya çıkmasından sonraki 3 gün içerisinde döküntüler başlıyor.
Maymun Çiceği virüsü el ve ayaklarda döküntülere sebep olabilir.
Maymun Çiçeği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Maymun Çiçeği ile Suçiçeği Aynı Mı?
Çiçek ve suçiçeğinde görülen döküntülere benzer döküntüler Mpox’da da görülebilir. Ancak hastalığın seyri diğerlerinden farklıdır. Çiçek hastalığına çözüm aşı yöntemleriyle bulunmuştur. Maymun Çiçeği virüsünde ise lenf düğümlerinde şişme olabilir.

Maymun Çiçeği Virüsü Hangi Ülkelerde Görüldü?
Maymun çiçeği hastalığı Afrika’nın birçok ülkesinde görüldü. Kongo, Burundu, Kenya, Ruanda ve Uganda’da yayılan virüs, geçmiş yıllarda Avrupa ve Asya’da da görülmüştür. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde 14.000’den fazla maymun çiçeği vakası kaydedilmiştir. 2024 yılındaki virüs Afrika'nın dışına sıçrarken İsveç'te ilk mpox vakası doğrulandı. İsveç'te görülen türün Klad I olduğu açıklandı.

Maymun Çiçeği Pandemisi Olur Mu?
Mpox hastalığının bulguları belirgindir. Ayrıca yakın ve uzun süreli temasla bulaşması daha olasıdır. Bir DNA virüsü olduğundan daha az mutasyon geçirmesi söz konusu olabilir. Böylelikle COVID-19 hastalığında olduğu gibi yeni varyantların çıkması kolay olmaz.

14 Ağustos 2024'te Dünya Sağlık Teşkilatı tarafından gerçekleştirilen Acil Durum Komitesi Toplantısı'nın ardından M çiçeği (mpox) hastalığının, "uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu oluşturduğu" vurgulanmıştı.