Kişniş Nedir? Faydaları Nelerdir?

Kişniş nedir, neye iyi gelir, kişnişin faydaları, kullanımı ve kişniş hakkında merak ettiğiniz her şeye buradan ulaşabilirsiniz.
Kişniş, Meksika'dan Orta Doğu'ya kadar dünyadaki çeşitli mutfaklarda yaygın olarak kullanılan, parlak yeşil bir bitkidir. Pek çok farklı bölgede yetişen bu bitki, Antik Çağ'a kadar uzanan bir tarihe de sahiptir. Aromatik tadıyla sıkça tüketilen ve birçok yemekte kendine yer edinen kişnişin sahip olduğu faydalı özelliklerinden dolaylı çeşitli formları da bulunur. Bu bitki hakkında daha fazla bilgi edinmek ve "Kişnişin faydaları ve zararları nelerdir?" gibi merak edilen soruların yanıtlarını öğrenmek için içeriğimizi inceleyebilirsiniz.Kişniş bilimsel adıyla Coriandrum sativum; Apiaceae familyasına ait tüysüz, bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Boyu 30 ila 80 santimetreyi bulabilen ve maydanozu andıran bu bitki, Çin maydanozu veya aş otu gibi farklı isimlerle de bilinir. Avrupa, Asya, Afrika ve Amerika başta olmak üzere dünyanın dört bir yanında yetişen kişniş; beyaz çiçeklere, yuvarlak ve açık kahverengi tohumlara sahiptir. Bu tohumlar hasat edilebilir ve baharat olarak kullanılabilir. Bitkinin hem kendisi hem baharat olarak kullanılan tohumları kişniş olarak adlandırılır. Ancak çoğu kişi kişnişten bahsederken genellikle bitkinin tohumlarından üretilen baharatı kasteder.

Bitkinin yapraklarının ve tohumlarının tadı birbirinden tamamen farklıdır. Bu nedenle yaprakları ve tohumları yemeklerde birbirlerinin yerine kullanılamaz. Kişniş yaprakları yemeklere genellikle turunçgil aroması katar. Bitkinin tohumlarıysa çiçeksi ve limonlu bir aromaya sahiptir. Bitkinin yaprakları taze hâlleriyle yemeklerde kendine yer bulur. Kişniş tohumları da genellikle kavrulup öğütüldükten sonra baharat olarak kullanılır.

Kişniş iyi bir besin kaynağı olarak da bilinir. Bir yemek kaşığı kişniş tohumunun içerdiği besin değerleri yaklaşık olarak şu şekildedir:

15 kalori,
2.8 gram karbonhidrat,
2.1 gram lif,
0 gram şeker,
0.9 gram yağ,
0.6 gram protein,
0.8 miligram demir,
16 miligram magnezyum,
35 miligram kalsiyum,
20 miligram fosfor,
1 miligram C vitamini.
Kişnişin uçucu yağı karvon, geraniol, limonen, borneol, kafur, elemol ve linalool gibi yararlı fitonutrientler açısından da zengindir. Ayrıca kuersetin, kaempferol, rhamnetin ve apigenin gibi flavonoidler; kafeik ve klorojenik asit gibi aktif fenolik asit bileşikleri de içerir.

Kişnişin Faydaları Nelerdir?
Kişniş içerdiği vitamin, mineral ve antioksidanlarla sağlık açısından birçok önemli fayda sunar. Bu bitkinin vücuda sağladığı bazı faydaları şu şekilde detaylandırabiliriz:

Kişniş A, C ve K vitaminleri açısından zengindir. Bu yönüyle bağışıklık sistemini güçlendirmeye ve demir emilimine yardımcı olabilir. C vitamini ayrıca beyaz kan hücrelerinin etkili bir şekilde çalışmasını da sağlayabilir. 
A, C, E vitamini ve karotenoidler içeren kişniş, göz sağlığını korumaya ve iyi görüşü desteklemeye yardımcı olur. Yapılan bazı çalışmalar günlük tüketilen kişnişin yaşa bağlı makula dejenerasyonunu (ARMD) geciktirmeye ve bir göz hastalığı olan konjonktiviti iyileştirmeye yardımcı olabileceğini doğrulamıştır.
Kişniş; kalsiyum, manganez, magnezyum ve fosfor gibi kemik sağlığına faydalı mineraller açısından zengindir. Bu yönüyle kemik sağlığını destekler. Kemiklerin onarılmasına ve eklem problemlerinin önlenmesine yardımcı olabilir.
Kötü kolesterolü düşürmeye ve koroner kalp hastalığının bir türü olan ateroskleroz (damar sertliği) riskini azaltmaya yardımcı olabilir.
Bağırsak sağlığını iyileştirmeye ve sindirim sorunlarının giderilmesine destek olabilir. Yapılan bazı araştırmalarda kişnişin bağırsak rahatsızlıklarına neden olan kasılmış sindirim kaslarını gevşettiği ve sindirime yardımcı olduğu bulunmuştur. Digestive Diseases and Sciences'da yayımlanan bir araştırmaya göre kişniş içeren bir preparat alan bireylerde bir süre sonra karın ağrısı şiddetinin ve sıklığının azaldığı görülmüştür.
İdrar söktürücü etkisiyle vücuttaki fazla suyu ve sodyumu atmaya yardımcı olabilir. Ayrıca kişniş idrar yolu enfeksiyonlarında görülen semptomların hafiflemesine de yardımcı olan bir bitkidir. Kişniş tohumları demlenip çay yapılarak veya smoothielere eklenerek tüketildiğinde idrar yolu enfeksiyonlarının iyileşmesine destek olabilir.
Gıda zehirlenmesine karşı koruma sağlar. Ayrıca salmonella temelli hastalıklar için güçlü bir antibiyotik olan dodecenal içerir. Journal of Agricultural and Food Chemistry dergisinde yayımlanan bir araştırma, kişnişin özellikle Salmonella'ya karşı antibakteriyel aktivitesini göstermiştir.
Sağlıklı âdet döngüsünü destekler. Âdet döngüsü sırasında görülebilen şişkinliği, krampları ve ağrıyı azaltmaya katkı sağlar. Bunlara ek olarak menorajiyi (ağır kanama) tedavi etmeye de yardımcı olabilir.
Kişnişi Kimler Kullanmalıdır?
Kişniş uygun şekilde kullanıldığında veya tüketildiğinde güvenli bir bitkidir. Dengeli ve aşırıya kaçmadan kullanılması genellikle sağlıklı yetişkin bireylerde herhangi bir rahatsızlığa neden olmaz. Ancak bu bitki bazı bireylerde birtakım yan etkilere de neden olabilir. Bu nedenle bazı bireylerin bu bitkiyi kullanmamaları ya da kullanım sırasında dikkatli olmaları tavsiye edilir.

Bu konuyu şu şekilde detaylandırabiliriz:

Yeterli veri mevcut olmadığı için hamile kadınlara ve emziren annelere önerilmez.
Bağışıklık sistemini zayıflatan tıbbi bir rahatsızlığı olan veya düzenli olarak ilaç kullanan bireylerin kişnişin çeşitli formlarını kullanmadan önce mutlaka bir doktora danışıp onay almaları gerekir. 
Bu bitki ameliyat sırasında kullanılan bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Bu nedenle operasyon geçirecek bireylerin planlanmış bir ameliyattan en az 2 hafta önce kişniş kullanmayı bırakmaları gerekir.
Kişniş her ne kadar sağlığa faydalarıyla bilinen bir bitki olsa da her bireyin bünyesi farklı olabileceği için kullanmadan önce mutlaka bir doktora danışılması tavsiye edilir.

Kişnişin Zararları Nelerdir?
Yüksek dozda ve uzun süreli kişniş kullanımı bazı bireyler için sakıncalı olabilir. Kişnişin zararlı olabileceği durumlardan bazıları şu şekilde açıklanabilir:

Kan şekerini düşürmede son derece etkili olması sebebiyle diyabet ilacı kullanan veya hipoglisemisi olan bireyler kişniş tüketirken dikkatli olmalıdır.
Kişniş kan basıncı seviyelerini de düşürebilir. Bu nedenle düşük kan basıncına sahip olan bireylerin ya da kan basıncını düşürmek için ilaç kullananların kişniş tüketimine dikkat etmeleri önemlidir.
Kişnişin Yan Etkileri Nelerdir?
Uygun şekilde ve az miktarda tüketildiğinde kişnişin yan etkilere neden olma olasılığı genellikle düşüktür. Fakat bu bitki yine de istenmeyen birtakım yan etkilere neden olabilir.

Kişnişin yan etkilerden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:

Tıbbi olarak kullanıldığında güneşe karşı artan hassasiyete sebep olabilir.
Bazı bireylerde cilt tahrişine ve kaşıntıya yol açabilir.
Kişniş alerjisi yaygın bir gıda alerjisi değildir. Ancak bazı bireylerin bu bitkiye alerjisi olabilir. Ayrıca anason, kimyon, dereotu, rezene, pelin otu veya benzeri bitkilere karşı alerjisi olan bireylerin kişniş bitkisine de alerjisi olması mümkündür.
Kişniş Nasıl Kullanılır?
Kişniş bitkisinin tüm kısımları yenilebilir olmasına rağmen bitkinin taze yaprakları ve kurutulmuş tohumları yemek pişirme esnasında en sık kullanılan kısımlardır. Kişniş genel olarak balık, kuzu eti ve hindiyle hazırlanan yemeklerde sıkça kullanılır. Ayrıca dolmalara, mercimek ve domates içeren tariflere eklendiğinde de bu yemeklere lezzet katar.

Kişniş tohumları da bütün olarak kullanılabilir veya toz formuna getirilebilir. İsteğe bağlı olarak tohumlar bütün hâlinde satın alınıp el değirmeninde öğütülerek de kullanılabilir. Ayrıca öğütmeden önce lezzetini artırmak için kavrulabilir. Kabaca öğütülmüş tohumlar, pişirmeden önce et ve balıklara sürülebilir. Ayrıca tohumlar bütün veya toz formunda marine soslarında, turşularda, salata soslarında ve güveçlerde de kullanılabilir. Kişniş bitkisinin ayrıca takviye, tentür, çay veya esansiyel yağ formu da bulunur.