Kafaya Güneş Geçmesine Ne İyi Gelir?

Güneş Çarpması Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
Güneş çarpması vücudun aşırı ısınması nedeniyle oluşan bir durumdur. Güneş çarpması, diğer adıyla ısı çarpması, hipertemi (anormal derecede yüksek vücut sıcaklığı) ve ısıyla ilgili hastalıkların bir çeşididir. Doktora başvurulması önemli olan ve tedavi gerektiren bir rahatsızlık olan güneş çarpması, tedavinin geciktirilmesi durumunda çeşitli sağlık sorunlarını ortaya çıkarabilir. Güneş çarpması sonucunda bireyde beyin hasarı, kalp ve böbrek hasarları, kas hasarı, organ yetmezliği gibi sağlık problemleri görülebilir.

Güneş çarpmasının iki farklı çeşidi vardır. Bunlar:

Egzersiz dışı sıcak çarpması: Klasik sıcak çarpması olarak da bilinir. Egzersiz dışı sıcak çarpması yaşa veya altta yatan sağlık sorunları nedeniyle ortaya çıkabilir. Bu tür güneş çarpmaları genellikle birkaç gün içinde kendini gösterir.

Eforla oluşan sıcak çarpması: Birkaç saat içinde gelişebilen bu sıcak çarpması genellikle sıcak ve nemli koşullarda fiziksel efor harcamanın sonucunda gerçekleşir.

Güneş çarpması her bireyin yaşayabileceği bir problem olabilir. Ancak bazı faktörler bireyin güneş çarpması yaşama ihtimalini artırabilir. Bu faktörler şu şekilde sıralanabilir:

Güneş çarpması riskini artırabilen faktörler arasında yaş gelir. Çok genç bireylerde merkezi sinir sisteminin gelişmemiş olması, 65 yaş üstü bireylerdeyse merkezi sinir sisteminin bozulmaya başlamış olması vücudun vücut sıcaklığındaki değişimlerle baş edebilme yeteneğinin azalmasına neden olabilir. Bunun sonucunda güneş çarpmasından daha kolay etkilenebilir hâle gelirler.

Ortamda klima gibi bir soğutucunun bulunmaması da güneş çarpmasına sebep olabilir. Sıcak havalarda serinlemenin ve nemi düşürmenin etkili bir yollarından biri de klimadır.

Güneş Çarpması Belirtileri
Güneş çarpması belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

Anhidroz (terlemeyen kuru cilt durumu),
Ataksi (hareket ve kondisyon bozuklukları),
Deliriyum (konfüzyon veya yönelim bozukluğu),
Denge problemleri,
Baş dönmesi,
Düşük veya yüksek tansiyon,
Sıcak, kızarmış cilt ya da çok soluk cilt,
Egzersizi bıraktıktan sonra da devam eden aşırı terleme hâli,
Akciğer hırıltısı (akciğerlerde fokurdama veya guruldama sesi),
Oligüri (idrar çıkışının az olması),
Hızlı solunum ve taşikardi (kalbin hızlı atması),
Nöbet geçirmek,
Bayılma veya bilinç kaybı yaşamak,
Zayıflık,
Mide bulantısı veya kusma,
Vücut ısısının 40°C veya daha yüksek olması,
Kas krampları olması,
Baş ağrısı,
Mantıksız ve düzensiz davranışlar,
Fiziksel çöküş.
Güneş Çarpması Nasıl Teşhis Edilir?
Güneş çarpması teşhisi genellikle ateş ölçümü, fiziksel muayene ve semptomların incelenmesiyle konulabilir. Bunların yanı sıra kandaki sodyumu veya potasyumu, gaz içeriğini kontrol etmek ve merkezî sinir sisteminde bir hasar olup olmadığını anlamak amacıyla kan testi yapılabilir. Böbrek fonksiyonlarını kontrol etmek ve idrar rengini incelemek amacıyla idrar testi yapılması istenebilir. Kalpteki elektriksel aktiviteyi izlemek için göğüs röntgeni veya elektrokardiyogram (EKG) çekilebilir. İç organlarda bir sorun olup olmadığını anlamak için röntgen ve diğer görüntüleme teknikleri uygulanabilir.

Güneş Çarpmasına Karşı İlk Yardım ve Tedavi Yöntemleri
Güneş çarpması yaşanan durumlarda bir doktora başvurmakta ya da tıbbi müdahale almakta gecikmemek gerekir. Bunların yanı sıra uygulanabilecek bazı ilk yardım yöntemleri vardır.

İlk Müdahale
Bireyi sıcak alandan uzaklaştırarak gölge bir alana veya klimalı bir yere götürün.

Bireyin üzerindeki ağır veya sıkı giysileri çıkarın.

Bireyi serin bir suyla veya buz banyosuyla serinletin.

Bireyin kasık, ense, alın ve koltuk altı bölgelerine soğuk kompres uygulaması yapılabilir.

Bireyin bilinci açıksa soğuk su içirebilirsiniz veya bir buz parçası emmesini sağlayabilirsiniz.

Bireyin üzerine su püskürtüp sonrasında vücuda hava üfleyerek buharlaştırıcı soğutma yöntemi uygulanabilir.

Güneş çarpması geçiren bireye sporcu içecekleri veya tuzlu su gibi hafif tuzlu sıvılar içirilebilir.

Solunumlarına dikkat ederek hava yolu tıkanıklarına karşı dikkatli olunmalıdır.

Soğutma Yöntemleri
Güneş çarpması geçiren bireyin vücut ısını düşürmek için kullanılabilecek yöntemler şu şekildedir:

Soğutulmuş intravenöz (IV) sıvılar,

Soğuk suya daldırma,

Buz torbası kullanma,

Soğuk su lavajı,

Buğulu su ve üfleme havası kullanan buharlaşmalı soğutma,

Soğutma battaniyeleri.

Tıbbi Müdahale Gerektiren Durumlar
Güneş çarpması geçirdikten sonra iyileşme sürecindeki tıbbi müdahale gerektiren durumlar şu şekilde sıralanabilir:

Nefes almada güçlük çekmek,

Bilişsel işlev bozuklukları (düşünme veya hatırlama sorunları),

İdrara daha az çıkmak,

Karaciğer ve böbrek sorunlarının oluşması.

Güneş Çarpmasına Karşı Korunma Yolları
Güneş çarpmasına karşı korunma yolları şu şekilde sıralanabilir:

Bol ve hafif giysiler giyerek vücudun nefes almasına yardımcı olunabilir.
Şapka ve güneş gözlüğü takarak güneşten korunabilir. Yüksek faktörlü güneş kremlerini kullanmak da faydalı olabilir. Böylece güneş yanıklarından korunmak da mümkündür.
Susuz kalmamak ve vücudun terleyerek vücut sıcaklığını korumasına yardımcı olmak adına bol sıvı tüketmek yararlı olabilir.
Kullanılan ilaçların etkisi konusunda bir doktora danışılabilir.
Vücudu sıcak havaya alıştırmaya çalışılabilir.
Günün en sıcak saatlerinde bol sıvı tüketmek ve dinlemek işe yarayabilir.
Egzersiz yapmayı günün serin saatlerine bırakmak gerekebilir.
Hâlihazırda bir hastalık söz konusuysa sıcaktan olabildiğince kaçınılması faydalı olabilir.
Aşırı ısınma belirtileri fark edildiği anda doktora danışılmalıdır.

Güneş Çarpmasının Etkilerini Azaltmak İçin Doğal Yöntemler
Sıcak çarpması etkilerini azaltmak için bazı doğal yöntemler vardır. Bu yöntemleri uygulamadan önce doktora danışmak gerekir. Güneş çarpmasının etkilerini azaltmak için uygulanan doğal içerikli ve bitkisel çözümler şu şekilde sıralanabilir:

Soğan suyunu kulakların arkasına ve göğse sürmek vücut sıcaklığını düşmesine yardımcı olabilir. Vitaminler, mineraller ve elektrolitler açısından zengin olan demirhindiyi kaynattıktan sonra süzerek az miktarda şekerle içmek vücut sıcaklığını düşürebilir.

Sağlık toniği olarak da kullanılan ferahlatıcı bir içecek olan aam panna, vücudu serinleten çiğ mangolarla ve baharatlarla yapılır. Sıcak çarpmasına iyi gelebilir. Ayran içilebilir. Hindistan cevizi suyu tüketilebilir.

Kişniş veya nane yapraklarının suyunu çıkarmak ve suyuna az miktarda şeker atarak içmek vücut ısısını düşürmeye yardımcı olabilir. Gül suyuna karıştırılmış bir tulsi tohumu karışımının soğutucu özelliği vardır. Rezene tohumları da soğutucu bir baharat olarak bilinir.

Meyve suyuna birkaç damla elma sirkesi eklemek veya soğuk su ve balla karıştırmak kaybedilen minerallerin ve elektrolitlerin yenilenmesine yardımcı olabilir. Isıyı tedavi etmek için aloe vera jeli kullanılabilir.

Soğutucu özelliği bulunan sandal ağacı tozunu karıştırıp alın bölgesine ve göğse uygulamak vücut sıcaklığını düşürebilir.

Güneş çarpmasına karşı evde uygulanabilecek diğer yöntemlerse şu şekilde sıralanabilir:

Vücut sıcaklığını düşürmek için soğuk bir duş alınabilir. Ayak tabanları ve avuçlar dâhil olmak üzere yanan vücut bölgelerine soğuk kompres uygulanabilir. Vücudun terleme yoluyla kaybettiği tuzu ve suyu geri kazandırmak önemlidir. Vücudun kaybettiği nemi geri kazandırmak amacıyla bol miktarda tuz ve sıvı içeren içecekler içilebilir. Tuz tüketimi daha önce doktor tarafından kısıtlanmışsa öncesinde yine bir doktora danışmak önemlidir.

Güneşe maruz kalmamak ve güneşin zararlı etkilerinden korunmak amacıyla gölge ve klimalı yerlerde durmak işe yarayabilir. Bu sayede yüksek vücut ısısının düşmesi sağlanabilir.

Çocuklarda Güneş Çarpması Durumunda Dikkat Edilmesi Gerekenler
Yüksek sıcaklıklar çocukları ve bebekleri yetişkinlere göre daha fazla etkileyebilir. Çocukların ve bebeklerin vücutları henüz ısı düzenleme yeteneğinden yoksundur. Güneş çarpması durumunda bir doktora danışmak ve tıbbi müdahale almak önemli olabilir.

Çocuklarda güneş çarpması belirtileri arasında; vücut ısısının 39.4°C veya daha fazla olması, bilinç kaybı yaşanması, sıcak veya terleyen cilt, kırmızı ve kızarık görünümlü cilt, hızlı nabız, sığ bir şekilde nefes alma, uyuşukluk ve hâlsizlik yaşama, bilinç bulanıklığı ve konfüzyon görülebilir.

Çocukları güneş çarpmasından ve ısıya bağlı sorunlardan korumak için alınabilecek bazı önlemler vardır. Bu önlemler şu şekilde sıralanabilir:

Çocuğu su içmeye teşvik ederek sıvı tüketimine dikkat edilebilir.
Güneş kremi kullanılabilir.
Hafif ve bol giysiler giydirmek işe yarayabilir.
Sıcaklık yorgun ve sinirli hissetmeye neden olabilir. Bu nedenle serinlemek, dinlenmek ve su içmek için ekstra dinlenme planları hazırlanabilir.
Çocuğa banyo yaptırarak veya su püskürterek serinlenmesi için yardımcı olunabilir. Yüzmek de serinlemek için etkili bir yoldur.
Çocuğu camları açık olsa bile araba gibi sıcak ve dar alanlarda bırakmamak gerekir.

Başa Güneş Çarpmasına Karşı Sıkça Sorulan Sorular
Güneş çarpması ne kadar sürede geçer?
Bu durum güneş çarpmasının ne kadar hızlı tedavi edildiğine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Hızlı bir şekilde tedaviye başvurulduğunda iyileşme de bir o kadar hızlı olur. Güneş çarpması belirtileri geçtikten sonra yaklaşık olarak bir hafta daha sıcaklıklara hassasiyet göstermek faydalı olabilir.

Güneş çarpması yaşandıktan sonra nelere dikkat edilmelidir?
Güneş çarpması tıbbi müdahale gerektiren bir durum olabilir. Bireyde bilinç kaybı ve kafa karışıklığı gibi problemler görülebilir. İlk müdahale yöntemleri uygulanmalı, yeterli gelmiyorsa birey bir doktora götürülmelidir.

Güneş çarpmasından korunmak için hangi saatlerde dışarı çıkmamak gerekir?
Güneş çarpmasından korunmak için öğlen 12.00 ila 15.00 saatleri arasında dışarı çıkılmaması önerilir.

Sıcak çarpmasının neden olabileceği komplikasyonlar nelerdir?
Vücut ısısının yüksek olması şu sağlık sorunlarına neden olabilir:

Böbrek yetmezliği,

Karaciğer yetmezliği,

Beyin şişmesi,

Akut solunum sıkıntısı sendromu (ARDS),

Sinir hasarı,

Kalbe giden kan akışının azalması ve diğer dolaşım sorunları,

Metabolik disfonksiyon.

Isı bitkinliği ve güneş çarpması arasındaki fark nedir?
Isı bitkinliği, genellikle vücudun terleme yoluyla aşırı miktarda tuz ve su kaybettiği bir durumdur. Yorgun olma hâli, mide bulantısı, baş dönmesi, kas krampları gibi belirtilere sahiptir. Isı bitkinliği 30 dakika içinde bireyin serinlemesiyle acil müdahale gerektirmeyen bir durumdur. Isı bitkinliğinin aksine güneş çarpmasında bireye tıbbi müdahale gerekebilir.