Sarılık Nedir? Bebeklerde Sarılık

Yenidoğan bebeklerde sık olarak görülen rahatsızlıklardan biri de sarılıktır. Yenidoğan sarılığı hakkında akla ilk gelen soruların yanıtlarını bu yazıda bulabilirsiniz.

Sarılık; kandaki bilirübin denen maddenin artmasıyla oluşan, ciltteki sarı görünümdür.  Bazı faktörler bebeklerde sarılık görülme ihtimalini artırır. Annenin gebelik yaşı ne kadar küçükse bebeklerde sarılık görülme oranı o kadar artar. Siyah olmak, Doğu Asyalı olmak, bebeğin erken doğması sarılık hastalığı görülmesi için risk faktörleridir. Kardeşinde sarılık öyküsü olan bebeklerde de sarılık daha fazla görülür.

Sarılık Belirtileri Nelerdir?
Patolojik sarılık belirtileri şöyle sıralanabilir:

İlk gün başlaması,
Derinin kirli yeşil renk olması,
İdrarın çay rengi olması,
Dışkı renginin camcı macunu renginde olması,
Kanda alyuvarların aşırı parçalanması sonucu oluşan derin kansızlık bulguları,
Kusma,
Annesi emzirmeye çalışsa da annenin memesini emmeme,
Kilo kaybı,
Hızlı nefes alma veya nefes durması.
Sarılık Neden Olur?
Fizyolojik Sarılık: Psikolojik sarılık türüne göre daha sık görülür. Genelde sarılık değeri; belli değerin üzerine çıkmaz. Oluşma nedenleri arasında şunları sıralanabilir:

Yenidoğan bebeklerde alyuvar ömrünün erişkine göre daha kısa olması.
Bilirubin maddesini karaciğerden bağlayarak uzaklaştıran enzimin aktivasyonunun yeterli olmaması.
Bağırsak bakteri sayısının azlığı.
Bağırsak hareketlerinin ve dışkılamanın yetersiz olması.
Patolojik Sarılık: Daha nadir görülür. Tedavi edilmezse, yenidoğan bebek için ciddi sorunlar oluşturur.

Yenidoğan Sarılığı ve Patolojik Sarılık Arasındaki Fark Nedir?
Genellikle fizyolojik sarılık olarak adlandırılan ve sık görülen yenidoğan sarılığı, doğumdan 2-3 gün sonra başlar. Patolojik sarılık olan daha nadir görülen çeşidi ise doğumdan hemen sonra ortaya çıkar. Zamanında doğan bebeklerin yüzde 60’ı, erken doğan bebeklerin yüzde 80’i sarılık olur. Öncelikle "biluribin" denilen sarılık pigmentinin deride birikmesi sonucu sarı bir cilt görünümü mevcut olur. Yenidoğan bebeklerde sarılık belirtileri arasında sarılık değerlerinin yükselmesine bağlı olarak; bebeğin meme emmesinde azalma, uykudan zor uyanma, ateş, tiz sesle ağlama, kasılma, hızlı nefes alma gibi bulgulara kadar değişen geniş bir belirti yelpazesi bulunur.

“Bebeğin sarılık olduğunu nasıl anlarız?” diye düşündüğünüzde yenidoğan bebeğin sarılık olduğu öncelikle gün ışığında bakılan göz aklarından ve cildinden anlayabilirsiniz. Çünkü bebeğin normalde beyaz olan göz akları, sarılık değerleri yükseldikçe sarı renk almaya başlar. Göz beyazında sarılık için bebeğinizin göz aklarına dikkatli bakın. Sarılık başlangıcında önce bebeğin yüzünde ve gövdesinin üst kısmında sarı renk ortaya çıkar. Sarılık değerleri yükselmeye başladığında kollar ve bacaklarda da görülmeye başlar.

Yenidoğan sarılığı genelde aile ve hekim uyumu içinde takip edildiğinde bebekler için tehlikeli değildir. Bebekler için tehlikeli olan sarılıklar ilk günden itibaren hızla yükselen ve patolojik sarılık olarak adlandırılan sarılık tipleridir. Bu tip sarılıklarda en önemli sorun beynin belirli bölgelerine bilirubin pigmentinin yerleşmesi sonucu gelişen ağır nörolojik hasarlanmadır.

Sarılık Tedavisi Nasıldır?
“Sarılık nasıl geçer?” sorusuna verilecek en yaygın cevap ışık tedavisidir. Öncelikle fototerapi denilen ışık tedavisi yapılır. Işık tedavisi ile deri ve derialtı dokulara yerleşmiş olan bilirubin pigmentleri vücuttan uzaklaştırılır. Işık tedavisi sarılık değerine göre yoğun veya standart olarak yapılır. Genellikle 24 saatlik tedavi yeterli olur. Sarılık değerleri yaş ve ağırlığının durumuna göre risk teşkil etmeyen düzeylere inince ışık tedavisi sonlandırılır. Işık tedavisinden sonra yine sarılık kontrollerine devam edilir. İzlemlerde yaş ve ağırlığına göre yükselme gösterirse ışık tedavisi tekrarlanır. Kan uyuşmazlığı olan vakalarda ışık tedavisine ilave olarak ilaç tedavisi yapılabilir. Işık tedavisi ile düzelmeyen ve ilaç tedavisine cevap vermeyen sarılık olan bebek için kan değişimi yapılarak bilirubin değerleri düşürülür.

Anne ve Bebek Arasında Kan Uyuşmazlığı Olduğunda da Sarılık Görülür mü?
Anne ve bebek arasında kan uyuşmazlığı durumunda iki tip sarılık görülür.

AB0 Uyuşmazlığı: İlki annenin kan grubu Sıfır (0), bebeğin A veya B olduğu durumlarda gelişen AB0 uygunsuzluğu olarak tanımlanan tiptir. Daha sık görülmesine rağmen daha hafif seyirlidir.

RH Uyuşmazlığı: Anne kan grubu Rh (-), bebek Rh (+) olduğu durumlarda gelişen ve Rh uygunsuzluğu olarak tanımlanan sarılık çeşididir. Hafif formdan ağır forma kadar değişen klinik bulgularla seyreder.

Yenidoğan Bebeklerde Sarılık Kendiliğinden Geçer mi?
Fizyolojik sarılık denilen tip, büyük oranda tedavi edilmeden zaman içinde sarılık değerleri azalarak kendiliğinden geçebilir. Ancak bebeğin yaşına, kilosuna bağlı olarak daha önceden belirlenmiş değerlerin üzerinde seyreden sarılık değerlerinin mutlaka tedavi edilmesi gerekir. Belli durumlarda ilaç kullanmak gerekebilir. Fototerapi (ışık tedavisi) ile düzelmeyen ve kan uyuşmazlığı olan bebeklerde; immunglobülin denilen serumlar kullanılır. Nadiren uzamış sarılık olgularında fenobarbital denilen ilaçlar da kullanılabilir.

Anne Sütüyle Beslenen Bebeklerde Sarılık Riski Yüksek midir?
Anne sütüyle beslenen bebeklerde erken başlangıçlı ve geç başlangıçlı olmak üzere anne sütü sarılığı görülebilir. Erken başlangıçlı olan tip, mama ile beslenen bebeklere göre 3-6 kat fazla oranda görülür. Ancak bu bilirubin değerleri nadiren 15 mg/dl geçer ve fototerapi ile düzelirler. Anne sütünün geç gelmesi, dışkılamanın gecikmesi gibi nedenlerle oluşur. Sık emzirme ve anneye emzirme eğitiminin verilmesi ile geçer. Geç başlangıçlı olan tip 10-15'inci günlerde oluşan; nedeni kesin olarak bilinmemekle beraber anne sütündeki bazı maddelere bağlı olarak oluştuğu düşünülen çeşididir. Peki bu sarılık ne zaman geçer? 3-12 hafta sürebilir. Çoğunlukla tedavi gerektirmez. Gerekirse ışık tedavisi yapılır. Anne sütüne devam edilir. Tanı ve tedavi amaçlı anne sütü kesinlikle kesilmez.