Demir eksikliği zeka geriliğine neden olabiliyor

Demir eksikliğinde üç önemli dönem
Demir eksikliği, bedenimizde birçok sorun yaratıyor. Bu etki daha anne karnındayken başlıyor. Hamileliğin erken dönemlerinde demir, ağırlıklı olarak kırmızı kan hücrelerinin yapımında rol oynuyor. Demir, beyinde de sinir dokularını oluşturan hücrelerden nöronların üstünü kaplayarak, sinyal iletimini hızlandıran miyelin üretimi, sinir hücrelerinin büyüme ve farklılaşması, nöron iletimine aracılık eden nörotransmittelerin ve reseptörlerin sentezi gibi son derece önemli görevler üstleniyor. Bu nedenle beyin ihtiyacı olduğu dönemde yeterli demir alamazsa tüm bu mekanizmalar olumsuz etkileniyor. Asıl önemli nokta ise, gelişim dönemlerindeki demir eksikliğiyle ilgili problemler. Demir eksikliği sonradan giderilse bile ileride kişi, genetik kapasitesiyle ulaşabileceği zeka düzeyinin gerisinde kalabiliyor. Ayrıca, algılama, problem çözme, konulara intibak ve anlama kapasitesinin azalması gibi kalıcı problemlere de neden olabiliyor.

Demir eksikliğinde bu üç döneme dikkat!
Bebeklik ve çocukluğun üç dönemi demir eksikliği sonuçları bakımından yüksek risk altında bulunuyor. Bunlardan birincisi fetüs ve yenidoğan dönemi, ikincisi 6 ay ile 2,5 yaş arası ve üçüncüsü de özellikle kızlar için ergenlik dönemi. Her üç dönemde de demir eksikliği geniş bir çerçevede motor ve bilişsel problemlerin gelişmesinde etkili rol oynuyor. Erken yaşlarda demir eksikliğine maruz kalanlarda, ergenlik döneminden farklı olarak, sonradan eksiklik giderilse bile düzelmeyen kalıcı sinir sistemi değişiklikleri olabiliyor.

Demir eksikliği neden olur?
Annenin hamilelik döneminde, diyabet, tansiyon yüksekliği yaşaması ya da sigara içmesi gibi nedenler bebeğin düşük demir depolarıyla doğmasına neden oluyor. Doğum sonrasında ise yetersiz demir alımı, kan kaybı, demirden eksik mamalarla beslenme, inek sütüne erken geçme, parazit kaynaklı enfeksiyonlar, sindirim sistemi problemleri gibi nedenlerden dolayı sorun ortaya çıkıyor.

Demir eksikliği tedavisi
Çocukların motor ve mental gelişimini demir eksikliğinin olumsuz etkilerinden korumak için mutlaka zamanında önlem almak gerekiyor. Öncelikle hamilelik döneminde annelerin demir yetersizliği giderilmeli. Alınacak bu ilk önlemle, sinir sistemi gelişiminin atağa kalktığı hamileliğin son üç ayında bebeklere yeterli demir alımı sağlanmalı. Hamileliğin 4’üncü ayından itibaren vücut demir yeterliliği takip edilmeli. Demir depoları yeterli olup demirden zengin beslenenlerin ilave demir alması şart değil. Demiri eksik olan hamileye günde 50-60 mg demir ağız yolundan haplar ile takviye edilmeli. Demir takviyesi doğumdan sonra iki ay daha devam etmeli.

Erken doğum olursa…
Doğumdan sonraki dönemdeki demir ihtiyacı, kan yapımı başlangıç zamanı ve vücut büyüme oranından etkileniyor. Normal şartlarda, hamilelik döneminde alınan demir ve bu doğrultudaki beslenme düzeni ihtiyacı karşılamaya yetiyor. Ancak, erken doğan, düşük doğum ağırlığı bulunan ya da doğumda kan kaybı yaşayan bebeklerde ortaya çıkan düzensiz veya efektif olmayan kan yapımı hemoglobin oranının düşmesine neden olabiliyor. Bu nedenle erken doğan bebeklerde daha erken demir takviyesi gerekiyor. Zamanında doğan bebeklerde ise depolanmış demir, 4-6 aya kadar ihtiyacı karşılayabildiği için demir takviyesinin 6’ncı aydan sonra desteklenmesi uygun görülüyor.

İleri yaşta demir eksikliği görülürse…
Hayatın ileri evrelerinde çeşitli nedenlerle oluşabilecek demir eksikliklerinin yaratabileceği düşünme, bilgi işleme ve sorun çözme yeteneklerindeki olumsuzluklar kalıcı değildir. Bu durumlarda eksikliğin giderilmesiyle sorun düzeldiği için beynin normal fonksiyonlarına dönmesi mümkün olabiliyor.