Çiriş Otu Nedir?

Zambakgiller familyasına ait olan çiriş otu bitkisi yaklaşık 50 ila 150 cm boyları arasında, yaprakları pırasayı andıran ve 3 cm eninde olan çok yıllık otsu bir bitkidir. Yenilebilen yabani bir ot olan çiriş otunun Latince adı Asphodelus Aestivus L. olarak bilinir. Çiriş otu farklı bölgelerde dağ pırasası, güllük, kirkiş otu, sarı zambak, yeling otu veya yabani pırasa gibi isimlerle de anılır. 
Çiriş otu bezelyeye benzeyen yeşil meyvelere sahiptir. Bu bitki neredeyse tüm yıl boyunca yeşil kalır. Ayrıca çiriş otu C ve B3 vitamini, kalsiyum, fosfor, magnezyum, çinko, potasyum ve antioksidanlar bakımından oldukça zengin bir içeriğe sahiptir. 

Çiriş Otunun Faydaları

Çiriş otu besin olarak tüketilmesinin yanı sıra birçok farklı hastalığın tedavisinde kullanılan bitkiler arasında yer alır.
Çiriş otu ne işe yarar, sorusunun yanıtı olarak sayılabilecek bazı faydalarıysa şunlardır:

Sindirim sisteminin düzgün çalışmasını destekleyen çiriş otu mide yanması, şişkinlik gibi sindirim sistemi sorunlarının giderilmesine yardımcı olur.Çiriş otunun idrar söktürücü etkisi bulunur. Bu nedenle vücutta biriken toksinlerin atılmasına yardımcı olarak böbrek sağlığını destekler ve idrar yolu enfeksiyonlarının tedavisine katkı sağlar.İçeriğindeki antioksidanlar sayesinde serbest radikallerin ve kansere neden olabilen kanserojen maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına yardımcı olur. Çiriş otu antiinflamatuar etkisiyle vücuttaki iltihapların giderilmesine destek olur. Âdet söktürücü bir etkiye sahiptir. Bu nedenle âdet düzensizliklerinin tedavisinde yardımcı olabilir. Kadın üreme sistemi sorunları arasında yer alan vajinal akıntı semptomlarının iyileşmesine destek olur.Vücutta beyaz kan hücrelerinin üretiminin artmasına ve bağışıklık sisteminin desteklenmesine yardımcı olur. Böylece çiriş otu bitkisi vücutta hastalıklara karşı da koruma sağlar.Sigara ve alkol kullanımının karaciğerde yol açtığı olumsuz etkilerin azaltılmasına etki edebilir.Bronşit, amfizem ve tüberküloz tedavisine destek sağlayabilir.Çiriş otu kolesterolün düşmesinde de olumlu bir etkiye sahiptir. Bu sayede kalp damar sağlığını korumaya yardımcı olur.Apse tedavisinde kullanılır.Radyasyonun zararlı etkilerine karşı koruma sağlayabilir.Çiriş otunun kan şekerini dengeleyici bir etkisi bulunur.Antioksidan içeriği sayesinde ciltteki yaşlanma belirtilerini azaltır ve cilt tonunun eşitlenmesine yardımcı olabilir.Çiriş otunun içeriğinde yer alan saponinler emziren annelerde süt artırıcı etkiye sahiptir. Saç köklerini güçlendiren çiriş otu saç dökülmesi şikâyetinin azalmasında da etkilidir.Egzama, uyuz, saçkıran ve sarılık gibi hastalıkların tedavi sürecine olumlu katkı sağlayabilir.

Çiriş otunun vücuttaki olumlu etkileri kişiden kişiye değişebilir. Ancak bilinçsiz bir şekilde kullanılan bitkisel takviyeler alerjiye yol açabilir, kullanılan mevcut ilaçlarla etkileşime girerek daha ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle tüm bitkisel takviyelerde olduğu gibi çiriş otunun da doktor tavsiyesiyle ve doktor gözetiminde kullanılması faydalı olabilir.

Çiriş Otu Yan Etkileri

Çiriş otu zararlarından ziyade faydalarıyla bilinen bir bitkidir. Bu bitki genel olarak şiddetli yan etkilere neden olmaz. Ancak tüketimi sırasında olası bir alerji riskine karşı dikkatli olunması önerilir. Aynı zamanda pek çok farklı besinde olduğu gibi çiriş otunun fazla tüketiminde de kişide bazı yan etkiler ortaya çıkabilir.
Çiriş otunun aşırı tüketimi sonucu ortaya çıkabilecek bazı yan etkiler şu şekilde sıralanabilir:

Mide bulantısı ve kusma,İshal,Baş dönmesi,Hâlsizlik ve yorgunluk,Vücutta su kaybı,Ciltte ödem, kızarıklık, kaşıntı ve döküntüler.

Belirtilen sağlık sorunları çiriş otunun fazla kullanılmasıyla oluşabilecek yan etkilerdir. Bu tür durumlarda çiriş otu tüketiminin bırakılması ya da tıbbi destek alınması önerilir. 

Çiriş Otu Tüketirken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Çiriş otu kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalardan ilki daha önce de belirtildiği gibi aşırı tüketimden kaçınmaktır.
Bir diğer dikkat edilmesi gereken konu da çiriş otunu tüketecek kişinin bu bitkiye karşı alerjisi olup olmadığından emin olmasıdır. Çiriş otuna alerjisi olan bir kişinin bitkiyi tüketmesi durumunda şişlik, ödem, kızarıklık, nefes almada güçlük ve bilinç kaybı gibi çok ciddi alerjik reaksiyonlar görülebilir. Reaksiyonlardan biri görüldüğünde acilen tıbbi yardım alınmalıdır.
Bu konuda yeterli bilimsel araştırma ve yayın olmaması nedeniyle hamilelerin ve emzirme döneminde olan bireylerin de çiriş otu kullanmadan önce mutlaka bir doktora danışmaları önerilir. Ayrıca çiriş otu tüketimi bebekler ve çocuklar için de uygun olmayabilir. Herhangi bir alerji riskiyle karşı karşıya kalınmaması için kullanmadan önce doktora danışılması ve doktor onayının ardından kullanılması faydalı olabilir.
Ek olarak çiriş otu diğer ilaçlarla etkileşime girebilen bir bitkidir. Bu nedenle düzenli ilaç kullanan kişilerin çiriş otu kullanmadan önce doktorlarından onay almaları ve böylece yaşanabilecek olumsuz durumların önüne geçmeleri tavsiye edilir. 

Çiriş Otu Nerede Yetişir?

Ülkemizde Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yetişen çiriş otu İç Anadolu, Ege ve Akdeniz bölgelerinde de yetişir. Bu bitkinin Türkiye'de en çok Bingöl'de yetiştiğini de söylemek mümkündür.
Çiriş otu dünya üzerinde Afrika, Mısır, Orta Doğu, Hint Yarımadası ve Avrupa'nın bazı bölgelerinde yetişen bir bitki türüdür. Çiriş otunun bazı türlerine Yeni Zelanda, Avustralya ve Meksika'da da rastlanır.

Çiriş Otu Nasıl Tüketilir?

Çiriş otunun kök, gövde, yaprak ve meyve kısmı gıda maddesi olarak tüketilebilir. Çiriş otu birçok kişi tarafından yiyeceklere lezzet vermesi adına da tercih edilir. Aynı zamanda çiriş otunun suyu ve yağı da birçok farklı faydası olması sebebiyle kullanılabilir.
"Çiriş otu nerelerde bulunur?" diye merak edenler için doğada kendiliğinden yetişen bu bitkinin özellikle yetiştiği bölgelerdeki yöresel pazarlarda sıkça bulunabileceğini söylemek mümkündür.  Farklı bölgelerde yaşayanlar sipariş edebilir veya çiriş otunun kurutulmuş hâlini aktarlarda bulabilirler.
Çiriş otunun en sık tercih edilen tüketim şekillerinden biri de yemek olarak pişirilmesidir. "Çiriş otu nasıl pişirilir?" sorusuna yanıt olarak birçok farklı pişirme yönteminden bahsedilebilir. Çiriş otu kavurması en çok tercih edilen tarifler arasındadır.
Kavrulan çiriş otuna isteğe bağlı olarak soğan ve sarımsak gibi lezzet verici besinler ilave edilir. Damak tadına uygun şekilde taze ve kuru baharatlar eklenerek aroması artırılır. Kavurmanın üzerine yumurta kırarak ya da pirinç, bulgur, buğday gibi eklemeler yaparak ana yemek şeklinde  tüketilmesi de mümkündür.
Çiriş otu kullanarak yapılan yöresel tariflerden biri de çiriş otu çorbasıdır. Çiriş otu küçük parçalara ayrıldıktan sonra içerisine soğan, salça, bulgur ve domates eklenerek hazırlanan bu çorba oldukça lezzetli ve besleyicidir. 
Bu bitkiyi daha önce hiç tüketmemiş kişiler çiriş otunun tadının nasıl olduğunu merak edebilir. Çiriş otu görsel olarak pırasayı andıran bir bitki olsa da tat olarak pırasadan oldukça farklıdır. Daha çok pırasa, ıspanak ve yeşil soğanın karışımına benzer bir tada sahip olan çiriş otu börek ve gözlemelerde iç harç olarak da kullanılabilir. 
Çiriş otu hem taze hem kuru olarak tüketilebilen bir bitkidir. Bu ot pişirilerek tüketilebileceği gibi çiğ olarak da tüketilebilir. Sağlıklı smoothie tüketmeyi sevenler diğer bitkilerle birlikte çiriş otunu da çekerek lezzetli bir içecek hazırlayabilir. "Çiriş otu çiğ yenir mi?" sorusu kısaca bu şekilde yanıtlanabilir.

Çiriş Otu Kökü

Çiriş otunun en sık kullanılan kısımlarından biri kökleridir. Kökleri etli bir yapıya sahiptir ve hem gıda olarak tüketilebilir hem tıbbi amaçlarla kullanılabilir. Çiriş otu kökü genellikle kavrularak tüketilir. Yemek olarak pişirilebileceği gibi bitkinin kök kısmından çorba da hazırlanabilir.
Çiriş otu kökü; enginar, pırasa, soğan ve sarımsak gibi besinlerde de bulunan fruktan bakımından zengindir. Fruktan probiyotik özelliği oldukça güçlü bir maddedir. Bu nedenle çiriş otu kökünün faydaları arasında karaciğer sorunlarını, mide rahatsızlıklarını ve sivilce sorunlarını iyileştirme, sarılık gibi hastalıkların tedavisinde etkili olma gibi olumlu etkiler sıralanabilir. Kökün toz hâline getirilmesiyle elde edilen merhemler de egzama ve frengi gibi hastalıkların tedavisine destek olabilir. 

Çiriş Otu Suyu

Çiriş otunun sıkça kullanılan formlarından biri de çiriş otu suyudur. Çiriş otu suyu birçok farklı yöntem kullanılarak elde edilebilir. Ancak çiriş otu suyunun hangi yöntemle elde edildiği sağladığı faydayı da farklılaştırır.
Çiriş otunun yapraklarının ezilmesiyle elde edilen suyun faydaları arasında mantar ve egzama gibi hastalıklara iyi gelmesi yer alır. Köklerinin kaynatılmasıyla elde edilen su, şeker hastalığının ve saçkıranın tedavisine destek olabilir. Bunlara ek olarak idrar söktürücü özelliği ve bağışıklık sistemini güçlendirici etkisiyle de tercih edilir.
Basur tedavisinde de kullanılan çiriş otu basur semptomlarının azaltılmasında etkili olabilir. Bu noktada "Çiriş otu basur tedavisinde nasıl kullanılır?" sorusuna yanıt olarak, çiriş otunun kaynatılıp ya da kökleri rendelenip basur memelerinin olduğu bölgelere sürülebileceği söylenebilir. 
Çiriş otu suyu olarak ele alınabilecek formlardan biri de çiriş otu çayıdır. Kurutulmuş çiriş otunun kaynar suya eklenerek demlenmesiyle elde edilen ve daha sonra süzülerek tüketilen bu çay sindirim sorunlarının tedavisinde etkilidir. Çiriş otu çayı stresi azaltabilir ve cildin nem kazanmasını sağlayabilir. Aynı zamanda demlenip soğutulmuş çay saç sağlığı için de kullanılabilir. Saç dökülmesini azaltmaya yardımcı olan bu kür aynı zamanda saçların daha canlı ve parlak görünmesine de yardımcı olabilir.

Çiriş Otu Çiçeği

Çiriş otu bitkisi güneş alan ve dinlendirilmiş toprağa sahip ılıman iklim bölgelerinde yetişir. Çiçekleri ise genellikle nisan ve mayıs aylarında açar. Kendine has, hoş bir kokuya sahiptir. Genellikle sarı veya beyaz renkte olan çiriş otu çiçeği yetiştiği bölgeye göre farklı renkte çiçeklere de sahip olabilir. Çiçek sapları etli bir yapıdadır ve meyve zamanı bu saplar kalınlaşır. Çiriş otu çiçeği genellikle süs bitkisi olarak kullanılır.

Çiriş Otu Tohumu

Çiriş otu tohumu çiriş otunun sapındaki orta kısımda yer alır. Halk arasında çiriş otu tohumu tüketmenin vücuttaki zehri uzaklaştırmada etkili olduğuna dair bir inanış bulunur. Öyle ki çiriş otu tohumunun sirkeyle birlikte içilmesinin akrep zehri başta olmak üzere pek çok zehrin vücuttan atılmasına fayda sağladığı söylenir. Ancak bu konuda yeterli bilimsel çalışma olmadığı için özellikle akrep sokması gibi ciddi zehirlenmelerde çiriş otu tohumu gibi bitkisel tedavilere yönelmek yerine vakit kaybetmeden tıbbi yardım alınması gerekir.