Ağız Kuruluğu Neden Olur, Nasıl Geçer?

Ağız kuruluğu son derece rahatsızlık yaratan bir durumdur. Peki ağız kuruluğu nedir? Ağız kuruluğu ile ilgili merak edilenler yazımızda…
Ağız kuruluğu; ‘kserostomi’ olarak da adlandırılan, ağzın sürekli nemli olmasını sağlayan tükürük bezlerinin tükürük üretmemesi durumudur. Ağız kuruluğu, sosyal olarak da kişiyi zorlayan, rahatsız hissettiren bir durumdur. Herkesin başına gelebilecek olan ağız kuruluğunu bazı kişiler kronik olarak yaşayabilir. Ağız kuruluğu denince akla hemen tükürük gelir. Bir vücut salgısı olan tükürük son derece önemlidir. Çünkü ağızdaki kötü bakterilerle, dişleriniz ve diş etlerinize zarar verebilecek mikroplarla savaşmak için tükürük üretilir ve bu salgı bir karşı koruma sağlar. Kronik ağız kuruluğu yeterli miktarda tükürük üretilmediğinde oluşur. Bu da bakteri kolonilerinin ve enfeksiyonların ağızda çoğalmasına neden olur ve ağız sağlığının korunamaması anlamına gelir.

‘Kserostomi’ olarak da adlandırılan kronik ağız kuruluğu, ağzın sürekli nemli olmasını sağlayan tükürük bezlerinin tükürük üretmemesidir. Tükürük bezleri, ağız ve boğaz çevresinde bulunur. Tükürük tam olarak bakterilerin ürettiği asitleri nötralize eder, bakterilerin üremesine engel olmaya çalışarak tükettiğiniz gıda parçalarını temizleyerek diş çürümelerine karşı bariyer görevi görür. Bunun yanı sıra çiğneme, yutma, tat alma yetisini geliştirme gibi görevleri de vardır. İçeriğindeki enzimler sayesinde sindirim sisteminin de önemli bir parçası olarak kabul edilir. Kısacası tükürüğün yokluğu basit bir ağız kuruluğu yaratmakla kalmaz, tüm bu sistemin ilk parçasının işlevini yitirmesi anlamına gelir.

Ağız Kuruluğunu Nasıl Geçer?
Ağız kuruluğu uyuma isteğini bile azaltır. Çünkü sabahları daha çok hissedilen bu kuruluk, sosyal olarak da kişiyi kötü hissettirir. Peki ağız kuruluğu nasıl geçer?

Öncelikle sürekli yaşadığınız bir ağız kuruluğu varsa vakit kaybetmeden bir ağız ve diş sağlığı hekimine gitmelisiniz. Rutin ağız ve diş kontrollerinizi ihmal etmemeli, diş hekiminiz bunun organlardan kaynaklandığını düşünürse de İç Hastalıkları hekimine görünmelisiniz.
Yeterli su içmeyi ve dişlerinizi düzenli fırçalamayı ihmal etmeyin. Gün boyunca su yudumlayarak ağzınızı nemli tutabilirsiniz.
Ağız ve diş sağlığınızı korumak için dişlerinizi sadece fırçalamanız yeterli olmaz. Dişlerinizin yapısı uygunsa diş ipi veya arayüz fırçası kullanın. Alkolsüz gargaralar da kullanabilirsiniz. 
Şekersiz sakızlar daha fazla tükürük salgılamanıza ve ağzın nemli kalmasını sağlayabilir.
Su bazlı bir dudak nemlendirici de fayda sağlayabilir.
Şekerli ve asitli gıda tüketimini en aza indirin.
Tuzlu ve aşırı baharatlı yiyecekler, kuru ekmek, tost ve kurabiye gibi yiyecekler, kuru et, kuru meyve gibi yiyeceklerden uzak durun. Çorba, yumuşak ve oda sıcaklığında yiyecekler tüketmeye özen gösterin.
Alkol, çay ve kahve gibi kafeinli içecekleri, üzüm, domates, portakal, greyfurt suyu ve gazlı içecekleri içmeyin.
Mümkün olduğunda ağzınızdan değil, burnunuzdan nefes almaya çalışın.
Takma diş kullanıyorsanız bu dişlerle uyumayın.
Kronik burun tıkanıklığınız, kontrol edilemeyen alerjiniz varsa doktorunuza başvurun.
“Gece uyurken ağız kuruluğunu neden olur?” gibi bir şikayetiniz varsa yatak odanızı havalandırmayı ve nemlendirmeyi deneyin. Buharlaştırıcılar rahatlatabilir. Geceleri başucunuza koyacağınız bir bardak su da erişiminizi kolaylaştırarak sabah olacak kuruluğu engeller.
Ağız Kuruluğu Neden Olur?
Ağız kuruluğu genellikle yaşa bağlı, bazı ilaçların ve kanser tedavilerinin yan etkileri olarak gelişir. Ağız kuruluğu nedenleri arasında tükürük bezlerini etkileyen bazı durumlar da sayılabilir. “Ağız kuruluğu neden olur?” diye merak ettiğinizde aşağıdaki nedenler aklınıza getirebilirsiniz…

İleri yaş
Baz ilaçlar
Sigara ve tütün ürün kullanımı
Alkol tüketimi
Kemoterapi ve radyoterapi gibi kanser tedavileri
HIV gibi enfeksiyonla ve Sjögren Sendromu gibi otoimmun hastalıklar
Diyabet
Alzheimer ve Parkinson gibi hastalıklar
Vücutta sıvı kaybı
Depresyon veya anksiyete
Ameliyat
Tıkanmış veya cerrahi olarak alınmış tükürük bezleri 
İleri yaşlarda görülen ağız kuruluğu genellikle ilaç kullanımına bağlı olarak gelişir. Özellikle bazı ilaçların yarattığı ağız kuruluğu yaygın bir durumdur. Reçetesiz satılan bazı ilaçlar, antidepresanlar, antihistaminikler, ağrı kesiciler, burun tıkanıkları tedavisinde kullanılan dekonjestanlar, KOAH ve tansiyon ilaçları “Ağız ve boğaz kuruluğu neden olur?” sorusuna sıklıkla verilen cevaplardır. Obezite, depresyon, anksiyete, ağrı, alerji, soğuk algınlıkları, hipertansiyon, diyare (ishal), epilepsi, mide bulantısı, astım, Parkinson, psikotik bozukluk ve üriner sistem bozukluk tedavilerinde kullanılan ilaçlar ağız kuruluğuna zemin hazırlayabilir.

Basit bir sıvı kaybı yine ağız kuruluğunun en sık görünen nedenlerinden biridir. Sıvı kaybı yetersiz su tüketimi, terleme veya hasta olmaktan kaynaklanabilir. Gün içinde 2-2,5 litre su içmeyi unutmayın. Sigara ve alkol kullanıyorsanız özellikle bu ürünleri tükettikten sonra ağız kuruluğunuzun arttığını fark edersiniz. Çünkü alkol ve tütün ürünleri tükürük üretimine engel olup ağzı kurutur. Bu ürünleri kullanmayı bırakın, kullanmaktan vazgeçemiyorsanız sonrasında mutlaka bol su için.

Radyoterapi ve kemoterapi gibi kanser tedavilerinde özellikle ağız kuruluğu ve ağız yaraları yaygın olarak görülür. Çünkü bu tedaviler esnasında tükürük bezleri zarar görebilir. Bu nedenle de üretilen tükürük miktarı azalır. Mesela radyoterapi baş ve boyun bölgesine uygulandığında ağız kuruluğu ve ağız yaraları çoğunlukla kanser hastalarının en çok şikayet ettiği konular olur.

Bir yaralanma ve ameliyat sonrasında da baş ve boyundaki sinirler hasar alabilir ve ağız kuruluğu gelişebilir.

“Geceleri ağız kuruluğu neden olur?” sorusunu sormanız çok normaldir. Çünkü uyku esnasında tükürük akışı azaldığı için ağız kuruluğu daha çok hissedilir. Hatta gece ağız kuruluğu en üst seviyededir. Hatta uyandığınızda sabahları ağız kuruluğu ciddi derece hissedilir.

Ağız kuruluğunu teşhis etmek için ağız ve diş muayenesi gerekir. Tıbbi geçmişiniz ve kullandığınız ilaçlar gözden geçirilir. Tükürük testler yaygın olarak ağız kuruluğunun tespit edilmesinde kullanılır. Tükürükle ilgili siyalometri ve siyalografi testleri uygulanabilir. Bazen doktorlar biyopsi örneği de isteyebilir.

Ağız Kuruluğunun Belirtileri Nelerdir?
Ağız kuruluğu ağızdaki hissin yanı sıra farklı belirtiler de verir. Ağız kuruluğu belirtileri şöyle sıralanabilir:

Ağızda yapışkan ve kuru bir his
Kalın ve kılçıklı görünen bir tükürük
Ağız ülseri
Sık susama
Ağızda yaralar ve çatlamış dudaklar (Yaralar ağız köşesinde olabilir)
Boğaz kuruluğu
Özellikle dilde ve ağızda yanma ve karıncalanma 
Kuru, sert ve kırmızı bir dil
Tat alma, çiğneme, yutma sorunları
Konuşma problemi
Kötü ağız koku
Ses kısıklığı ve pürüzlü bir ses
Burun kuruluğu
Boğaz ağrısı
Boğazda gıdıklanma
Diş çürümesi
Eklem ağrısı
Göz kuruluğu
Cilt kuruluğu ve deri döküntüsü
Ağız kuruluğu sadece yukarıda sayılan şikayetlere neden olmaz. Ağız kuruluğu diş eti iltihabı (gingivitis), enfeksiyonlar, diş çürükleri ve aft gibi ağız ve diş hastalıklarını da beraberinde getirir. Ağız kuruluğu takma diş kullanan kişileri de zora sokabilir.

Ağız Kuruluğu Hangi Hastalığın Belirtisi?
“Ağız kuruluğu hangi hastalığın belirtisi?” dendiğinde akla ilk olarak diyabet hastalığı gelir. Diyabetin belirtiden bahsedildiğinde ise akla sürekli susamak ve ağız kuruluğu gelir. Lupus, AIDS, anemi, Alzheimer, Parkinson, kistik fibrozis, romatoid artrit, hipertansiyon, kabakulak, depresyon ve anksiyetenin belirtilerinden biri ağız kuruluğudur. Sjögren Sendromu özellikle ayrı bir yer tutar. Çünkü direkt gözleri ve tükürük bezlerini etkileyen otoimmun bir hastalıktır. Ağız kuruluğu aslında tüm bu hastalıkların bir yan etkisi olarak kabul edilir.

Ağız Kuruluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Ağız kuruluğu tedavi edilebilir. Ama öncelikle ağız kuruluğu nedenlerine göre tedavi şeklinin belirlenmesi gerekir. Ağız kuruluğunuzun nedeni kullandığınız ilaç veya ilaçlarsa doktorunuzun bu ilaçlarda veya dozlarında bir değişikliğe gidebilir. Otoimmun ve diğer hastalıklar nedeniyle gelişen ağız kuruluğunda ise hastalıkların tedavileriyle ilgili düzenleme yapılır.

Doktorunuz tükürük üretimini artıran ilaç önerisinde bulunabilir. Ağzınızı nemlendirecek bu ilaçlar jel, sprey, tablet ve pastil şeklinde olabilir. Her ilaç herkes için uygun değildir. Bu nedenle eczaneden kendi kararlarınız doğrultusunda ilaç almayın.

Tükürük bezi tıkanıklıklarında genellikle minik cerrahi işlemler uygulanır.